Συχνά, βλέποντας τη λέξη «υπερωκεάνιο» μάς έρχονται στο νου τα πολυτελή πλοία με τους πολυελαίους, τις αίθουσες χορού, τα ακριβά εστιατόρια, τις πισίνες, τα σμόκιν των ανδρών και τις έξωμες τουαλέτες των γυναικών. Εκεί, όπου ταξίδευαν και έκαναν βόλτες στις πολυτελείς σάλες τους πλούσιοι βιομήχανοι, μεγαλέμποροι και άνθρωποι του θεάματος με προορισμό κάποιο λιμάνι της Βόρειας, Κεντρικής ή Νότιας Αμερικής.
Τι σημαίνει όμως υπερωκεάνιο; Τα υπερωκεάνια διακρίνονται από τα κρουαζιερόπλοια, τα οποία εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν πολύ αργότερα. Ουσιαστικά πρόκειται για πλοία που μεταφέρουν επιβάτες, διασχίζοντας τον ωκεανό.
Ελληνικά Υπερωκεάνια
Η πραγματικότητα για τα ελληνικά υπερωκεάνια είναι πολύ διαφορετική απ’ ότι περιγράφηκε παραπάνω. Η λέξη που συνδέεται άμεσα με την ελληνική ιστορία τους είναι η μετανάστευση.
Τα υπερωκεάνια ήταν συχνά αγορασμένα από δεύτερο ή τρίτο χέρι, μικρά και αργοκίνητα και δεν είχαν καμία άνεση, πολλές φορές ούτε τις βασικές, ενώ συνήθως εκτελούσαν δρομολόγια από την Ελλάδα προς τη Νέα Υόρκη, μεταφέροντας χιλιάδες φτωχούς μετανάστες σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης.
Χαρακτηριστικός ήταν ο μεγάλος ανταγωνισμός που παρατηρούνταν ανάμεσα στις ναυτιλιακές εταιρείες με αποτέλεσμα, κάποια εποχή, τη διαμόρφωση του εισιτηρίου στις 60 δραχμές για το Πειραιάς – Νέα Υόρκη.
Εν συντομία η ιστορία των ελληνικών υπερωκεανίων μετρά περίπου 45 – 48 τέτοιου είδους πλοία από σχεδόν 13 εταιρείες και ιδιοκτήτες. Ξεκινά το 1907 με το υπερωκεάνιο «Μωραΐτης» που εκτελούσε το δρομολόγιο Ελλάδα – Νέα Υόρκη και ολοκληρώνεται με το «Αυστραλίς» του Chandris Lines, το 1977, με το Ελλάδα – Αυστραλία.
Γραμμή Βόρειου Ατλαντικού
Η βασική γραμμή ήταν αυτή του Βόρειου Ατλαντικού που χωρίζεται σε δύο περιόδους, στην Α’ που ξεκίνησε το 1907 και ολοκληρώθηκε το 1940 και στην Β’, από το 1947 έως το 1977.
Στην πρώτη περίοδο πρωταγωνιστικό ρόλο είχε αρχικά η εταιρεία Μωραΐτης, εν συνεχεία η Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα που στην πορεία εξαγοράστηκε από την Εθνική Ατμοπλοΐα Ελλάδος, ενώ προς το τέλος της τα ηνία ανέλαβε η εταιρεία Greek Line του Ι. Λ. Γουλανδρή.
Η δεύτερη περίοδος ξεκίνησε μετά τη λήξη του πολέμου, το 1947 πάλι με την κυριαρχία του Γουλανδρή και της Greek Line. Αργότερα, έκανε την εμφάνισή της μία νέα ναυτιλιακή εταιρεία, η Home Lines του Ευγένιου Ευγενίδη, η οποία πραγματοποίησε το τελευταίο δρομολόγιο του Βόρειου Ατλαντικού το 1963, πριν στραφεί αποκλειστικά στην κρουαζιέρα.
Γραμμή Αυστραλίας
Η συγκεκριμένη γραμμή ξεκίνησε το 1947 από τις Ελληνικές Μεσογειακές Γραμμές και είχε ως τελικό προορισμό τη Μελβούρνη. Η εταιρεία εκτελούσε αυτό το δρομολόγιο μέχρι το 1955. Τέσσερα χρόνια αργότερα ο Ιωάννης Λάτσης (Latsis Lines) αγόρασε δύο υπερωκεάνια με σκοπό να τοποθετηθούν στην ίδια γραμμή. Ωστόσο, με το πέρας των έξι μηνών δεν τα κατάφερε, οπότε ήρθε στο προσκήνιο η Chandris Lines, η οποία έμελλε να εκτελέσει και το τελευταίο δρομολόγιο της γραμμής, το 1977 με το υπερωκεάνιο «Αυστραλίς».
Το τέλος
Τα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα σηματοδότησαν και το οριστικό τέλος των υπερωκεανίων. Από τη μία η ραγδαία ανάπτυξη των αερογραμμών και από την άλλη η στροφή των ναυτιλιακών στα κρουαζιερόπλοια για λόγους αναψυχής και ξεκούρασης, οδήγησαν στην παρακμή των συγκεκριμένων επιβατικών πλοίων.
Το σίγουρο είναι πως τα υπερωκεάνια αποτελούν ένα αυτοτελές και μεγάλο κομμάτι της ελληνικής ναυτιλιακής ιστορίας με διφορούμενη, ωστόσο, σημασία.
